در برخی از افراد خارش پوست یکی از مشکلات چالش برانگیز محسوب میشود و معمولاً شناسایی علت دقیق این اختلال کار دشواری است. گاهی اوقات خارش پوست به علت راش پوستی یا یک بیماری پوستی دیگر به وجود می‌آید و حتی در برخی مواقع علائم یکی از بیماری‌های بسیار جدی از قبیل نارسایی کلیوی یا بیماری کبد است. برای رفع خارش پوست باید ابتدا به تشخیص علت بروز این اختلال پرداخت و سپس به کمک روشهای موجود فرایند درمان را آغاز کرد.
علت خارش پوست
پوست یک ساختار مهم و حیاتی برای محافظت از اعضای داخل بدن است و حاوی تعداد زیادی از سلول‌های خاص سیستم ایمنی است که از بدن و پوست در برابر انواع ویروس، باکتری و سایر تهدیدات پنهان محافظت می‌کنند. پس از آنکه پوست در معرض هریک از این عوامل قرار گرفت شروع به واکنش نشان دادن خواهد کرد که التهاب یکی از علائم واکنش پوست محسوب میشود. پزشکان از التهاب پوست تحت عنوان اگزما یا راش پوستی یاد می‌کنند که منجر به خارش پوست خواهد شد.
سلول‌های سیستم ایمنی بدن به هر چیزی که با پوست تماس پیدا میکند، عفونت یا بیماری واکنش نشان می‌دهند. راش پوستی به صورت زائده‌های قرمز، دردناک و ملتهب به وجود می‌آید و گاهی اوقات منجر به تاول روی سطح پوست خواهد شد. خارش پوست یک علامت شایع ناشی از بیماری‌های پوستی است که ممکن است فقط یک ناحیه خاص را درگیر کند یا آنچه کل بدن دچار خارش شود. در ادامه به برخی از علل شایع خارش پوست اشاره می‌کنیم:
خشکی پوست
خشکی پوست یکی از شایع ترین علل خارش پوست محسوب میشود. در صورتی که روی سطح پوست شما هیچ گونه توده قرمز رنگ برجسته روشن یا تغییر رنگ پوست مشاهده نشود علت خارش پوست خشکی آن است. عوامل محیطی که منجر به خشکی پوست میشوند عبارت است از هوای بسیار سرد یا گرم که حاوی رطوبت کافی نیست. شست و شوی بیش از حد نیز باعث خشکی پوست خواهد شد. این اختلال میتواند در همه افراد و در گروه‌های مختلف سنی به وجود بیاید و منجر به نازک شدن و خشک تر شدن پوست خواهد شد. معمولاً استفاده از کرم مرطوب کننده مناسب میتواند به بهبود خشکی پوست کمک کند. خشکی شدید پوست میتواند یکی از علائم هشدار دهنده اگزما باشد که در این شرایط مراجعه به متخصص پوست برای بهبود مشکل ایجاد شده و حفظ سلامت پوست کاملاً ضروری است.
علائم و نشانه‌های شایع خشکی پوست به شرح زیر می‌باشد:
- پوسته پوست شدن، سفت شدن یا فلس مانند شدن پوست
- خارش بیش از حد
- خاکستری شدن رنگ پوست در افرادی که رنگ پوست آنها تیره تر است.
- ترک خوردن پوست که مستعد خونریزی است.
- ترک خوردن پوست یا لب
باید برای درمان پوست خشک به پزشک مراجعه کرد زیرا ترک پوستی باعث میشود باکتری‌ها و عوامل بیماری زا به راحتی وارد بدن شوند و در این حالت منجر به عفونت درون پوست خواهند شد. نقاط قرمز و دردناک روی سطح پوست معمولاً اولین علامت بروز عفونت است. متخصص پوست به تجویز کرم مرطوب کننده مخصوص میپردازد که شما باید در طول روز آن را استفاده کنید تا به تدریج شاهد بهبود سلامت پوست خود باشید.
اگزما
اگزما یا درماتیت آتوپیک شایع ترین علت بروز راش پوستی در کودکان است و علت بروز آن از بین رفتن بافت محافظ پوست می‌باشد. در چنین حالتی پوست خشک میشود و ریسک بروز عفونت و التهاب درمان افزایش خواهد یافت و به همین دلیل باید به طور منظم پوست را مرطوب نگه داشت. اگزما با گذر زمان بهبود پیدا میکند اما افراد مبتلا به اگزما باید کاملاً احتیاط کنند زیرا احتمال بروز عفونت در پوست آنها بسیار بالا است.
آلرژی
به‌طور عمومی، واکنش آلرژیک و التهاب میتوانند باعث خارش پوست شوند. واکنش آلرژیک پوست زمانی رخ می‌دهد که پوست با عوامل آلرژنی تماس برقرار کند. در این حالت، پوست قرمز و راش پوستی خارش‌آور یا حتی تاول کوچک میشود. راش در نقاطی که پوست با عوامل آلرژنی تماس داشته است و سیستم ایمنی بدن تحت حمله قرار میگیرد، به وجود می‌آید. معمولاً، فاصله زمانی کوتاهی بین بروز راش پوستی و تماس با عوامل آلرژنی وجود دارد.
دست زدن به برخی از انواع لباس‌ها، حیوانات، مواد شیمیایی، صابون و ترکیبات موجود در لوازم آرایشی و زیبایی میتواند باعث بروز واکنش آلرژیک شود. حتی گاهی اوقات، آلرژی به مواد غذایی میتواند باعث خارش پوست شود. حساسیت به نیکل بسیار شایع است و زمانی که فرد در تماس با زیورآلاتی قرار میگیرد که حاوی مقادیر کمی نیکل هستند، پوست او قرمزی، خارش، تورم و التهاب می‌بیند. افرادی که به یک ماده خاص آلرژی دارند، باید از تماس پوست خود با آن اجتناب کنند. استفاده از پماد یا کرم‌های مخصوص میتواند به بهبود راش پوستی کمک کند.
کهیر
کهیر یک نوع التهاب پوستی است که به علت آزاد شدن یک ماده شیمیایی در بدن به وجود می‌آید که این ماده شیمیایی هیستامین نام دارد. این ماده شیمیایی باعث نشت عروق خونی کوچک بدن و تورم پوست خواهد شد. به طور کلی کهیر به دو دسته تقسیم میشود که به شرح زیر می‌باشند:
- کهیر شدید یک اختلال بسیار شایع است و معمولاً پس از تماس پوست با عوامل آلرژی زا از قبیل یک دارو یا غذای خاص ایجاد میشود. عوامل غیر آلرژیک از قبیل هوای بسیار سرد یا گرم، قرار گرفتن در معرض نور آفتاب یا ورزش کردن نیز میتواند باعث بروز کهیر شود.
- کهیر مزمن توسط آلرژی زاهای خاص به وجود نمی‌آید به همین دلیل انجام تست آلرژی کاری بی فایده است. گاهی اوقات کهیر مزمن چند ماه یا حتی چند سال طول می‌کشد تا بهبود یابد. کهیر یک اختلال دردناک است که با خارش بسیار زیاد همراه است اما مسری نمی‌باشد.
- حدود ۲۰ درصد از افراد در برخی از مراحل زندگی خود دچار کهیر میشوند.
نیش کنه
معمولاً نیش کنه میتواند باعث بروز التهاب پوستی و خارش شود. پس از نیش حشرات یا عنکبوت، یک نقطه کوچک روی سطح پوست شکل میگیرد و باید طی مدت ۷ تا ۱۴ روز به‌طور طبیعی بهبود یابد.
نیش کنه یا سایر انواع حشرات میتوانند باعث بروز یک راش بزرگ و خارش در سراسر بدن شوند. در صورتی که فکر میکنید رختخواب شما توسط کنه آلوده شده است، باید تمامی مبلمان و فضای اتاق را ضدعفونی کنید و وسایل قابل شست‌وشو را با آب ۶۰ درجه سانتیگراد شستشو دهید. در مواردی که این تدابیر کمکی به از بین بردن کنه نکند، می‌توانید از تدابیر تخصصی استفاده کنید.
اختلالات روانی
گاهی اوقات خارش پوست هیچ گونه دلیل فیزیکی ندارد و به علت مسائل روحی و روانی به وجود می‌آید به نحوی که بیمار به شدت پوست خود را می‌خاراند و ممکن است به پوست خود آسیب برساند. معمولاً افسردگی، اضطراب یا اختلال وسواس جبری در خارش پوست نقش دارند.
سایر علل
خارش پوست میتواند به دلایل دیگری از قبیل وجود حشره، انگل یا ساس و شپش به وجود بیاید. عفونت قارچی از قبیل پای ورزشکاران نیز میتواند باعث خارش بین و اطراف انگشتان پا شود. گاهی اوقات خارش پوست به دلیل برخی اختلالات بسیار جدی پزشکی از قبیل اختلالات عصبی ناشی از دیابت، گیر افتادگی عصب و مواردی از این قبیل به وجود بیاید. گاهی اوقات خارش پوست به علت نارسایی مزمن کلیوی به وجود می‌آید و در این حالت کلیه نمی‌تواند سموم را از بدن خارج کند. در این حالت خارش پوست در هنگام شب افزایش پیدا میکند و معمولاً بیمار در ناحیه کمر، بازو و شکم دچار خارش شدیدی خواهد شد.
روشهای درمانی خانگی
روشهای درمانی خانگی زیر میتوانند به کاهش خارش پوست کمک کنند:
- شما باید حداقل یک یا دو مرتبه در روز از یک کرم مرطوب کننده با کیفیت برای مرطوب کردن پوست خود استفاده کنید.
- استفاده از پماد ضد خارش مانند پماد هیدروکورتیزون میتواند به کاهش خارش پوست کمک کند که این پماد در داروخانه‌ها موجود می‌باشد.
- از کمپرس سرد و مرطوب استفاده کنید.
- دوش آب ولرم بگیرید.
- از صابون مناسب فاقد مواد معطر استفاده کنید و در هنگام شستشوی لباس از پودر لباسشویی که فاقد ترکیبات شیمیایی قوی است استفاده نمایید. انواع مختلفی از شوینده‌ها برای پوست حساس در مراکز بهداشتی موجود می‌باشد.
- از تماس با محصولاتی که باعث التهاب پوست یا بروز واکنش آلرژیک میشوند از قبیل نیکل، جواهرات و پشم خودداری کنید.
- مهم ترین کاری که می‌توانید برای کمک به خود انجام دهید اجتناب از خاراندن پوست است زیرا خاراندن پوست باعث التهاب و آسیب دیدگی آن و بدتر شدن مشکل ایجاد شده خواهد شد. در صورتی که پماد و سایر محصولات موجود در داروخانه‌ها کمکی به بهبود شما نکرد و راش همه نقاط بدن را درگیر کرده است و شما علائم دیگری را نیز تجربه میکنید بهتر است هر چه زودتر به پزشک مراجعه نمایید تا اقدام به درمان مشکل شما نماید.
درمان خارش پوست توسط پزشک
انتخاب روش درمان به علت بروز خارش پوست و سوختگی دارد. در افرادی که خارش پوست به علت خشکی پوست به وجود آمده است استفاده از یک کرم مرطوب کننده مناسب کمک کننده خواهد بود.
اگزما، درماتیت یا کهیر
پزشک برای درمان این اختلالات سایر مشکلات پوستی به تجویز پماد کورتیکواستروئید میپردازد که باید به طور مستقیم روی سطح پوست قرار داده شود تا به کاهش خارش پوست کمک نماید. استفاده از این پمادهای موضعی و آنتی هیستامین خوراکی به کاهش خارش پوست کمک خواهد کرد.
آلرژی
آنتی هیستامین خوراکی رایج ترین داروی ضد آلرژی است که با تجویز پزشک یا بدون نسخه قابل تهیه می‌باشد.
عفونت قارچی
سندروم پای ورزشکاران، کرم حلقوی و سایر انواع عفونت‌های قارچی میتواند باعث خارش پوست شود که به کمک روشهای درمان قارچ بهبود خواهند یافت.
نیش و گزش حشرات
مصرف آنتی هیستامین موضعی میتواند به کاهش خارش پوست کمک کند. شما می‌توانید برای پیشگیری از گزش پوست توسط حشرات از ژل و لوسیون مخصوص استفاده نمایید. افراد مبتلا به پسوریازیس یا نارسایی کلیوی که به دلایل پزشکی قادر به استفاده از این محصولات نیستند میتوانند از روشهای جایگزین استفاده نمایند. نور درمانی یا فتوتراپی یکی از روش‌هایی است که برای کنترل خارش پوست مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش پوست در معرض تماس با امواج خاص نور فرابنفش قرار میگیرد تا خارش پوست کنترل گردد.
