فهرست مطالب
علائم اولیه پیری به طور تدریجی از سن 25 سالگی روی پوست ظاهر می‌شوند. در ابتدا، خطوط ریز ظاهر می‌شوند و سپس چین و چروک‌ها ظاهر می‌شوند و صورت به نسبت لاغرتر می‌شود، خاصیت ارتجاعی پوست کاهش می‌یابد و چربی‌ها به طور قابل توجهی تحلیل می‌شوند.
پیری پوست به دلایل متعددی رخ می‌دهد. بسیاری از این دلایل طبیعی بوده و قابل تغییر نیستند. با این حال، عواملی وجود دارند که باعث پیری زودرس پوست می‌شوند و خوشبختانه می‌توان در برابر آنها اقدام کرد. با اتخاذ رویکردی جامع نسبت به سبک زندگی و مراقبت از پوست، می‌توان نشانه‌های آشکار پیری پوست را کاهش داد و از پیری زودرس پوست جلوگیری کرد.
اطلاعات درباره تأثیر عوامل داخلی و خارجی بر عملکرد و ساختار پوست به ما کمک می‌کند تا به خوبی از پوست خود مراقبت کنیم و روش‌های مناسبی برای جوانسازی پوست را انتخاب کنیم.
نشانه‌های پیری پوست
سه نشانه اصلی پیری وجود دارد که هر یک به روش متفاوتی بر پوست صورت اثر می‌گذارد.
چین و چروک
خطوط ریز و چین و چروک‌ها نخستین نشانه‌های آشکار پیری پوست هستند. چروک‌های کوچک و کمعمق موسوم به خط خنده یا خطوط پنجه کلاغی معمولاً گوشه چشم‌ها ایجاد می‌شود و نگاه‌ها را به خود خیره می‌کند. این خطوط ریز معمولاً حوالی 30 سالگی به وجود می‌آید، البته همه به یک شکل پیر نمی‌شوند و چگونگی پیر شدن هر یک از ما به سبک زندگی و ژنتیک‌مان بستگی دارد. بعد از چین و چروک‌های دور چشم نوبت به چین و چروک‌های روی پیشانی می‌رسد. چین‌های روی پیشانی در ابتدا فقط وقتی پوستمان را هنگام حالت دادن به صورت حرکت می‌دهیم، آشکار می‌شوند و به همین دلیل به چروک‌های دینامیک معروف‌اند. اما هر چه سن‌مان بالاتر می‌رود، چین‌های روی پیشانی قابل توجه‌تر می‌شود و به چروک‌هایی دائمی تبدیل می‌شود که حتی هنگام ثابت بودن صورت نیز دیده می‌شود. خطوطی عمودی نیز در اثر اخم کردن بین ابروها ایجاد می‌شود.
کاهش حجم
تشخیص لاغر شدن صورت و از بین رفتن انحناهای ظریف صورت دشوار است. ریختن رژ لب معمولاً نخستین نشانه کاهش حجم لب‌ها است. کاهش حجم و لاغر شدن صورت به افتادگی پوست، صاف شدن گونه‌ها و “گردن بوقلمونی” منجر می‌شود. در نتیجه ظاهر کلی صورت تغییر می‌کند و صورت حالتی خسته، ناراحت یا ناامید پیدا می‌کند.
چینی که بین بینی و دهان ایجاد می‌شود و به چین نازولبیال معروف است، نیز ناشی از شل شدن و افتادگی پوست و لاغر شدن صورت است.
کاهش خاصیت ارتجاعی پوست و چروک‌های عمیق
ساختارهای پوست به موازات بالغ شدن آن ضعیف می‌شود، پوست خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد و شل می‌شود. همچنین پوست خشک‌تر و پر از چین و چروک می‌شود و درخشش و شادابی دوران جوانی را از دست می‌دهد. البته از آنجایی که پوستمان مانند خودمان منحصربه فرد است، این تغییرات در سنین مختلف آشکار می‌شود، هرچند این دسته از نشانه‌های پیری پوست در اکثر افراد بعد از 50 سالگی بروز می‌یابد.
فرآیند پیر شدن پوست
پیر شدن پوست در تمام لایه‌های پوست رخ می‌دهد و اثرات آن در سطح پوست نمودار می‌شود.
لایه اپیدرم
کم شدن میزان اسید هیالورونیک لایه اپیدرم، کاهش سرعت تبدیل سلولی و کم شدن تولید چربی در سطح پوست احتمال خشک و زبر شدن پوست را افزایش می‌دهد. لایه اپیدرم به موازات پیر شدن در برابر اشعه‌های خورشید حساس‌تر می‌شود. کاهش توانایی التیام‌بخشی و عملکرد ایمنی پوست خطر بروز عفونت‌های پوست را افزایش می‌دهد و سرعت التیام یافتن زخم‌های پوستی کاهش می‌یابد.
لایه درم
کلاژن یکی از ترکیب‌های تشکیل دهندۀ پوست است که مقدار آن پس از 25 سالگی هر سال یک درصد کاهش می‌یابد. کاهش کلاژن و الاستین پوست موجب بی‌نظمی و آشفتگی در بافت درم می‌شود. در نتیجه ساختار پوست آسیب می‌بیند و احتمال ایجاد چروک‌ها و خطوط ریز بیشتر می‌شود. خاصیت ارتجاعی پوست به مرور زمان کمتر می‌شود و چروک‌های عمیق‌تری روی پوست پدیدار می‌شود. اسید هیالورونیک ماده‌ای است که به وفور در پوست جوان وجود دارد؛ چون تولید این ترکیب به تدریج آهسته‌تر می‌شود، توانایی سلول‌های پوست برای پیوند برقرار کردن با آب کمتر می‌شود و در نتیجه پوست مستعد خشکی می‌شود. همچنین پوست ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر می‌شود و خطر پاره شدن مویرگ‌های آن افزایش می‌یابد. کاهش ریزجریان به این معنا است که مواد مغذی و اکسیژن به خوبی به سطح پوست نمی‌رسد و در نتیجه درخشندگی و شادابی پوست جوان جای خود را به تیرگی و پیری می‌دهد.
لایه سابدرمال
بارزترین تغییری که در لایه‌های عمقی‌تر دیده می‌شود، کوچک‌تر و کمتر شدن سلول‌های ذخیره کننده لیپید در لایه چربی است. در نتیجه چروک‌های عمیق در اثر شل و افتاده شدن پوست و لاغر شدن صورت ایجاد می‌شود و شقیقه‌ها و گونه‌ها گود می‌رود.
علل داخلی پیر شدن پوست
بعضی علل پیر شدن پوست اجتناب‌ناپذیراند. سن زیستی تعیین می‌کند که چه تغییرات ساختاری‌ای در پوست به وجود می‌آید و عملکرد سلول‌های پوست تا چه حد موثر و کارآمد است. عملکرد سلول‌های پوست هر سال کمتر از سال قبل می‌شود.
اثرات هورمون‌ها
کم شدن میزان استروژن کاهش انتقال پیام بین سلول‌ها را به دنبال دارد.
کاهش خون‌رسانی به پوست نیز رسیدن مواد مغذی و اکسیژن را به سطح پوست مختل می‌کند. در نتیجه درخشندگی پوست جوان نیز محو می‌شود و پوست تیره و بدرنگ می‌شود.
ژنتیک
ژنتیک نقش مهمی در چگونگی پیر شدن پوست دارد. نوع و رنگ پوست مادرزادی‌مان بر سرعت پیر شدن پوست اثر می‌گذارد. برای مثال:
- احتمال ایجاد چین و چروک روی پوست روشن یا با رنگ I – II و یا پوست حساس در سنین پایین‌تر بیشتر از پوست‌های تیره‌تر با رنگ V – VI است.
- احتمال از بین رفتن یکدستی رنگ پوست افرادی که رنگ پوست III دارند، بیشتر است، اما افرادی که این رنگ پوست را دارند، دیرتر با چین و چروک مواجه می‌شوند.
علل خارجی پیر شدن پوست
عامل‌های خارجی متعددی بر سرعت پیر شدن پوست اثر می‌گذارند که همگی به فرآیندی موسوم به استرس اکسیداتیو مربوط می‌شوند.
استرس اکسیداتیو باعث آزاد شدن مولکول‌هایی به نام رادیکال‌های آزاد می‌شود ـ رادیکال آزاد در لایه بیرونی خود دارای یک الکترون جفت نشده است. رادیکال‌های آزاد با آسیب زدن به ساختارهای پوست و از بین بردن ترکیبات تشکیل دهنده پوست مانند اسید هیالورونیک، کلاژن و الاستین باعث پیری زودرس پوست می‌شود. پوست دارای مولکول‌هایی به نام آنتی اکسیدان است که توانایی جذب و متوقف کردن رادیکال‌های آزاد را دارند؛ آنتی اکسیدان‌ها رادیکال‌های آزاد را در شرایط عادی گیر می‌اندازند و خنثی می‌کنند. اما توانایی پوست برای غیرفعالسازی رادیکال‌های آزاد به مرور زمان کاهش می‌یابد و در نتیجه تمام ترکیبات تشکیل دهنده سلول‌های پوستی آسیب می‌بیند. عامل‌های متعدد متأثر از سبک زندگی نیز موجب برانگیخته شدن فرآیند استرس اکسیداتیو می‌شوند؛ در ادامه این عامل‌ها را بررسی می‌کنیم.
نور خورشید
پرتوهای خورشید علت خارجی اصلی پیر شدن پوست در اثر فرآیند استرس اکسیداتیو هستند. آسیب دیدن پوست در اثر تابش نور خورشید و از بین رفتن یکدستی رنگ پوست غالباً نخستین نشانه‌های پیری پوست به شمار می‌آید. به علاوه فقط تماس طولانی مدت با اشعه UV نیست که به پوست آسیب می‌زند؛ تماس روزمره با نور خورشید نیز روی پوست اثر می‌گذارد.
آلودگی
آلودگی مشکل شایع شهرهای بزرگ است، در معرض آلودگی بودن باعث آزاد شدن رادیکال‌های آزاد می‌شود و در نتیجه پوست آسیب می‌بیند. به علاوه آلودگی اثرات مضر نور خورشید را تشدید می‌کند و فرآیند استرس اکسیداتیو را تسریع می‌کند.
سیگار کشیدن
مواد شیمیایی و نیکوتین موجود در سیگار عامل افزایش بی‌رویه تعداد رادیکال‌های آزاد در پوست هستند. سیگار کشیدن نیز مانند آلودگی اثرات مضر نور خورشید را تسریع می‌کند و به فرآیند استرس اکسیداتیو دامن می‌زند.
تغذیه
آنتی اکسیدان‌ها مولکول‌هایی هستند که توانایی خنثی کردن رادیکال‌های آزاد آسیب زننده به پوست و تسریع کننده پیری پوست را دارند. بنابراین خوردن مقدار زیادی از میوه‌های غنی از آنتی اکسیدان و سبزیجات نقش مهمی از مراقبت از پوست در دوران پیر شدن پوست دارد.
کوتاهی در مراقبت از پوست
اگر از پوستتان به خوبی مراقبت نکنید یا از فرآورده‌هایی استفاده کنید که پوست را تحریک کند، پوستتان سریع‌تر پیر خواهد شد. برای این که از پوستتان به خوبی مراقبت کنید، باید از پاک کننده‌های ملایم مناسب نوع پوستتان استفاده کنید و فرآورده‌هایی را که مخصوص درمان مشکلات پوستی‌تان است، به طور منظم استعمال کنید. محافظت از پوست در برابر نور خورشید برای پیشگیری از پیری زودرس پوست لازم و حیاتی است.
راه‌های پیشگیری از پیری پوست
اگر از فرآیند پیر شدن پوست اطلاع داشته باشید، می‌توانید بهترین تصمیم‌ها را برای مراقبت از پوستتان بگیرید. خطوط ریز و چروک‌ها، افتادگی پوست، کاهش حجم، از بین رفتن خاصیت ارتجاعی پوست و چروک‌های عمیق مهم‌ترین نشانه‌های پیری پوست هستند که آنها را در این مقاله توضیح دادیم.
اتخاذ رویکردی کل‌نگر برای مراقبت از پوست و اصلاح سبک زندگی به جلوگیری از پیری زودرس پوست کمک می‌کند و نشانه‌های آشکار پیری پوست را کاهش می‌دهد.
تغذیه
تغذیه سالم و سرشار از میوه‌ها و سبزیجات تضمین می‌کند که آنتی اکسیدان‌های کافی را برای محدود کردن اثرات آسیب زننده رادیکال‌های آزاد دریافت می‌کنید. باید سعی کنید رژیم غذایی‌تان حتی‌الامکان متنوع باشد، اما لازم است بدانید که بعضی خوراکی‌ها غنی از آنتی اکسیدان هستند و حتی می‌توانند از پوست محافظت کنند ـ از جمله این خوراکی‌های مفید می‌توان به مانند هویج، زردآلو و بقیه میوه‌ها و سبزیجات زرد رنگ و نارنجی رنگ، بلوبری، سبزیجات سبزبرگ، فلفل دلمه، گوجه فرنگی، لوبیا و بقیه حبوبات، ماهی (به ویژه سالمون) و آجیل اشاره کرد.
در عین حال باید بدانید که بعضی غذاها مضراند و باید از مصرف آنها اجتناب کنید. رژیم غذایی سرشار از چربی و کربوهیدرات روند پیری پوست را تسریع می‌کند.
ترک سیگار
استعمال دخانیات فرآیند پیری پوست را تسریع می‌کند، خاصیت ارتجاعی پوست را کاهش می‌دهد و باعث تیره و بدرنگ شدن پوست می‌شود. وقتی سیگار را ترک می‌کنید، مواد شیمیایی و نیکوتین موجود در سیگار دیگر به پوست نمی‌رسد و در نتیجه پوست ظاهر بهتری پیدا می‌کند.
هر روز از مرطوب کننده استفاده کنید
پوست همگام با بالا رفتن سن نازک‌تر می‌شود و در نتیجه چروک‌های روی آن بیشتر جلب توجه می‌کند. به همین دلیل مرطوب کننده که پوست را نرم‌تر و منعطف‌تر می‌کند، یکی از موثرترین فرآورده‌های ضدپیری موجود به شمار می‌آید. هر روز از مرطوب کننده استفاده کنید و صبور باشید. مطمئن باشید که از مرطوب کننده سریع‌تر از دیگر محصولات مراقبت از پوست نتیجه خواهید گرفت.
استفاده از ضدآفتاب را به عادت همیشگی خود تبدیل کنید
اگر عادت به استفاده از ضدآفتاب ندارید، بهتر است این عادت را از همین الان در خودتان ایجاد کنید. آسیب ناشی از اشعه‌های قدرتمند UV علت اصلی پیر شدن پوست است، وقتی مدتی طولانی زیر آفتاب می‌مانید، بخش‌های بزرگی از بدنتان را در معرض نور خورشید قرار می‌دهید یا حمام آفتاب می‌گیرید، این آسیب را تشدید می‌کنید. هر روز از ضدآفتاب استفاده کنید و وقتی در فضای باز هستید، ضدآفتاب را هر چند ساعت یک بار تجدید کنید. حالت ایده‌آل این است که از ضدآفتاب با SPF 30 یا بالاتر که دارای خاصیت ضدآبی و دارای طیف گسترده است، استفاده کنید. بعضی مرطوب کننده‌ها دارای ضدآفتاب هستند، اما قدرت ضدآفتاب آنها برای آن که دیگر از ضدآفتاب استفاده نکنید، کافی نیست.
مصرف آنتی اکسیدان
کلاژن پروتئینی با خاصیت ارتجاعی است که باعث جوان به نظر رسیدن و محکم و پر شدن پوست می‌شود. فرآیند طبیعی پیری و تماس با نور خورشید به مرور زمان موجب کاهش کلاژن پوست می‌شود. پیشگیری از کاهش کلاژن ممکن نیست، اما مصرف آنتی اکسیدان‌هایی مانند ایدبنون می‌تواند تولید کلاژن را افزایش دهد و خشکی پوست و چین و چروک‌ها را کاهش دهد. به علاوه از آنجایی که آنتی اکسیدان‌ها در کنار یکدیگر بهتر عمل می‌کنند، بهتر است مصرف آنتی اکسیدان‌های قوی دیگری مانند ویتامین E و C، رزوراترول و رتینول را نیز در برنامه مراقبت از پوست بگنجانید.
پاکسازی و لایه‌برداری
گرد و غبار و سلول‌های مرده پوست باعث ایجاد لکه روی پوست می‌شود و پوست را خشک، زبر و بدرنگ می‌کند. پاکسازی و لایه‌برداری این شانس را به سلول‌های سالم پوست می‌دهد که پس از کنار رفتن سلول‌های مرده دوباره بدرخشند؛ به علاوه این دو روش راهکارهای ضدپیری موثری حتی پس از شصت سالگی و هفتاد سالگی هستند. از یک پاک کننده ملایم استفاده کنید، به خصوص اگر پوست حساسی دارید و برای تمیز کردن پوست به هیچ وجه آن را با خشونت نمالید و نسابید. بسیاری از مردم در لایه‌برداری پوست زیاده‌روی می‌کنند، بنابراین به واکنش پوستتان دقت کنید و تغییرات جوی را قبل از استفاده از فرآورده‌های مراقبت از پوست در نظر بگیرید.
بهداشت خواب
وضعیت بدن هنگام خواب نقش مهمی در خستگی پوست دارد. خوابیدن به پهلو علی‌رغم راحت بودنش به پوست آسیب می‌زند، چون گونه در این وضعیت باید وزن کل سر را نگه دارد و این فشار می‌تواند باعث ایجاد چین و چروک یا خطوط ریز بشود. سعی کنید وضعیت بدن را هنگام خوابیدن هر چند وقت یک بار تغییر بدهید تا آسیب کمتری به یک سمت صورت وارد شود.
کم‌خوابی نیز باعث پیری زودرس پوست و سریع‌تر ایجاد شدن چین و چروک می‌شود. بی‌خوابی مشکلات پوستی دیگری مانند بدرنگ شدن پوست و پف کردن چشم‌ها را به دنبال دارد.
