فهرست مطالب
پاهای پرانتزی در کودکان نوپا بسیار رایج است. وقتی کودک با پاهای پرانتزی ایستاده و پاهایش را کنار هم قرار می‌دهد، فاصله مشخصی بین زانوها و قسمت پایینی ساق پا به وجود می‌آید. این فاصله ممکن است ناشی از پرانتزی یکی از پاها و یا هر دو پا باشد. عموماً، پاهای پرانتزی به خصوص هنگام راه رفتن توجه بیشتری جلب می‌کنند. در اکثر موارد، پاهای پرانتزی به طور خودبخودی با رشد کودک به حالت راست در می‌آیند. اما اگر این مشکل تا سن ۳ سالگی برطرف نشود، احتمالاً دلیل پرانتزی پاها عواملی مانند بیماری بلانت یا نرمی استخوان است. گاهی اوقات بزرگسالان نیز ممکن است با پاهای پرانتزی مواجه شوند. در بسیاری از موارد، کودکان دارای پاهای پرانتزی عموماً دچار اضافه وزن هم می‌شوند.
عوامل ایجاد کننده‌ی پاهای پرانتزی
فیزیولوژیک ژنوواروم
در اکثر کودکان زیر 2 سال، پرانتزی بودن پاها صرفا یک تغییر طبیعی در ظاهر پا است. پزشکان به این نوع پرانتزی بودن پاها فیزیولوژیک ژنوواروم می‌گویند. در کودکان مبتلا به فیزیولوژیک ژنوواروم به تدریج پرانتزی بودن پاها در ۱۸ ماهگی شروع به بهبود می‌کند و با رشد کودک ادامه می‌یابد. معمولا تا سن ۳ الی ۴ سالگی پرانتزی بودن پاها اصلاح می‌شود و پاها ظاهری طبیعی به خود می‌گیرد.
بیماری بلانت
بیماری بلانت شرایطی است که در کودکان نوپا و همچنین نوجوانان به وجود می‌آید. این بیماری بر اثر ناهنجاری در صفحات رشد موجود در تیبیا (استخوان درشت نی) به وجود می‌آید. صفحات رشد در انتهای استخوان‌های بلند کودک قرار دارند و به طول و شکل استخوان فرد بزرگسال را تعیین می‌کنند. شاید در کودکان زیر ۲ سال تشخیص بیماری بلانت از فیزیولوژيک ژنوواروم غیرممکن باشد. با این حال، تا سن ۳ سالگی پرانتزی بودن پاها تشدید شده و می‌توان مشکلات مشخصی در عکس‌های عکسبرداری دیده شود.
نرمی استخوان
نرمی استخوان یک بیماری است که در کودکان رخ می‌دهد و باعث پرانتزی و بدشکلی استخوان‌ها می‌شود. کودکان مبتلا به نرمی استخوان، به اندازه کافی کلسیم، فسفر یا ویتامین D در بدن دارند که همگی این موارد برای رشد سالم استخوان‌ها ضروری هستند. نرمی استخوان در کشورهای توسعه‌یافته به عنوان یک مشکل تغذیه‌ای غیرمعمول در نظر گرفته می‌شود، زیرا بسیاری از مواد غذایی، از جمله محصولات لبنی، با تقویت ویتامین D عرضه می‌شوند. همچنین، راشیتیسم یا نرمی استخوان می‌تواند ناشی از نقص ژنتیکی باشد که اجازهٔ جذب صحیح ویتامین D را به بدن نمی‌دهد. این نوع نرمی استخوان ممکن است به طور ارثی انتقال یابد.
علائم پرانتزی بودن پاها
پرانتزی بودن پاها به هنگام قرار دادن پاهای کودک در کنار هم و یا راه رفتن وی بیشتر معلوم می‌شود. شایع‌ترین علائم پرانتزی بودن پاها داشتن الگوی عجیب راه رفتن است. معمولا کودکان نوپایی که دارای پاهای پرانتزی هستند از هماهنگی عادی بین پاها برخوردار هستند در یادگیری روند راه رفتن در آنها به تاخیر نمی‌افتد. میزان پرانتزی بودن پاها ممکن است بسیار قابل توجه باشد و والدین یا سایر اعضای خانواده متوجه این قضیه شوند. همچنین به داخل بردن انگشتان پاها در بین کودکان نوپا بسیار شایع است و بطور مداوم در پاهای پرانتزی این اتفاق می‌افتد. جالب اینجاست که عموما پرانتزی بودن پاها در کودکان هیچگونه دردی به همراه ندارد. با این حال، در دوران نوجوانی به دلیل فشار غیرطبیعی بر روی مفاصل پا، این وضعیت منجر به بروز ناراحتی‌هایی در مفصل ران، زانوها و یا پاشنه پا می‌گردد. علاوه بر این، غالبا والدین نگران این هستند که کوکان آنها بطور مداوم به زمین می‌افتد، مخصوصا اگر کودک به هنگام راه رفتن انگشتان پاهای خود را به داخل ببرد.
معاینات پزشکی
پزشک وضعیت جسمانی کودک را از طریق انجام یکسری معاینات جسمانی ارزیابی می‌کند. در اینگونه مواقع، در کودکان زیر ۲ سالی که از سلامت کافی برخوردار هستند و دارای علائم متقارن پرانتزی بودن پاها باشد یعنی مقدار خمیدگی هر دو پا به یک اندازه باشد، به احتمال زیاد پزشک به شما بگوید که در حال حاضر نیازی به انجام آزمایشات دیگری نیست. اما چنانچه که پزشک متوجه این شود که یکی از پاها نسبت به پای دیگر دچار خمیدگی بیشتری شده است در اینصورت وی توصیه می‌کند که از آن پا عکسبرداری به عمل آید. عکسبرداری از پای کودک در حالت ایستاده می‌تواند نشان دهد که آیا کودک به بیماری بلانت یا نرمی استخوان مبتلا است یا نه.
اگر فرزند شما بزرگتر از دو سال و نیم باشد و علائم پرانتزی بودن پاها در هر دو پا یکسان باشد در این شرایط، پزشک به احتمال زیاد عکسبرداری از پاها را تجویز کند زیرا در این سن و سال، احتمال اینکه کودک به بیماری بلانت یا نرمی استخوان مبتلا شود بسیاری زیاد است. چنانچه که در عکس‌های گرفته شده از پاها، علائمی از بیماری نرمی استخوان مشاهده شود، در اینگونه مواقع پزشک جهت تایید این اختلال، دادن آزمایش خون را تجویز می‌کند.
روند پیشرفت طبیعی بیماری
تقریبا در تمامی موارد، بیماری ژنوواروم با رشد کودک بطور خود بخودی اصلاح می‌شود. معمولا این اصلاح در سن ۳ تا ۴ سالگی اتفاق می‌افتد. در صورتی که بیماری بلانت یا نرمی استخوان تحت درمان قرار نگیرد به تشدید روند پیشرفت پرانتزی بودن پاها در دوران کودکی و نوجوانی منجر می‌شود و در نهایت این دسته از کودکان دچار ناراحتی‌هایی در قسمت ساق پا (مخصوصا زانوها) می‌شوند و دلیل آن هم این است که فشار غیرطبیعی به مفاصل پاها وارد می‌شود. نوجوانان مبتلا به بیماری بلانت از درد ناشی از پرانتزی بودن پاها رنج می‌برند.
درمان پاهای پرانتزی بدون استفاده از عمل جراحی چگونه امکان‌پذیر است؟
ژنوواروم
اگرچه ژنوواروم نیازی به درمان فعالانه ندارد اما با این حال لازم است که هر ۶ ماه یکبار تا زمان برطرف شدن پرانتزی بودن پاهای کودک، وی را جهت معاینه به نزد پزشک ببرید.
بیماری بلانت
برای درمان پرانتزی بودن پاهای کود مبتلا به بیماری بلانت نیازی به درمان نیست. اگر کودک در سنین پایین به این بیماری دچار شده باش در این شرایط جهت درمان تنها نیاز به استفاده از بریس‌های پزشکی است. با این حال استفاده از بریس برای نوجوانان مبتلا به بیماری بلانت نمی‌تواند موثر واقع شود.
بیماری نرمی استخوان
اگر فرزند شما دچار بیماری نرمی استخوان شده باشد در اینصورت پزشک علاوه بر پیگیری منظم ارتوپدی، وی را به یک متخصص متابولیک جهت مدیریت پزشکی بیماری وی ارجاع می‌دهد. گاها می‌توان اثرات بیماری نرمی استخوان را با مصرف دارو کنترل کرد.
درمان پاهای پرانتزی از طرق عمل جراحی
در مواردی نادر ممکن است که ژنوواروم در کودکان نوپا بطور کامل برطرف نشود و این وضعیت تا دوران نوجوانی ادامه داشته باشد بطوری که پزشک برای درمان آن مجبور است دست به انجام عمل جراحی بزند. چنانچه که میزان بدشکلی پاهای کودک شدید باشد در اینصورت احتمالا باید جهت اصلاح و درمان این وضعیت نیاز به استفاده از عمل جراحی باشد.اگر علی‌رغم استفاده از بریس، باز هم شاهد پیشرفت بیماری بلانت در کودک هستید در اینصورت کودک باید در سن ۴ سالگی تحت عمل جراحی قرار بگیرد. عمل جراحی می‌تواند از تشدید بیشتر این وضعیت جلوگیری کرده و از آسیب دائمی به رشد استخوان درشت نی پیشگیری کند. همچنین کودکان بزرگسال دارای پاهای پرانتزی به دلیل بیماری بلانت جهت رفع این مشکل باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند.همچنین برای درمان کودکان مبتلا به بیماری نرمی استخوان که علی‌رغم مدیریت صحیح این بیماری از طریق دارو بازهم بدشکلی‌های پاهای آنان برطرف نمی‌شود شاید نیاز به عمل جراحی باشد.
روش‌های عمل جراحی برای درمان پاهای پرانتزی در اطفال کدامند؟
روش‌های مختلفی برای درمان و اصلاح پاهای پرانتزی وجود دارد که در دو گروه اصلی زیر دسته‌بندی می‌شوند.
رشد هدایت شده
عمل جراحی صفحه رشد باعث متوقف شدن روند رشد در سمت سالم استخوان درشت نی شود تا از احتمال ابتلا شدن آن قسمت به وضعیت غیرعادی جلوگیری کرده و پای کودک صاف و از رشد طبیعی برخوردار باشد.
استئوتومی تیبایی
در این روش، استخوان درشت نی درست از قسمت زیر زانو بریده می‌شود و جهت اصلاح همترازی پا آن را مجددا شکل‌دهی می‌کنند. پس از بریدن استخوان، آن را به کمک یک صفحه داخلی و پیچ یا یک قاب خارجی که در بیرون از پا قرار دارد محکم نگه می‌دارند تا بهبود یابد.
مراقبت‌های بعد از عمل جراحی
پس از جراحی، ممکن است از یک قالب برای محافظت از استخوان در دوران بهبودی و نقاهت استفاده شود. همچنین شاید لازم باشد که تا چند هفته اول پس از جراحی فرد از عصا برای راه رفتن استفاده کند. معمولا پرشک توصیه می‌کند که در این دوران از تمرينات فیزیوتراپی استفاده کند تا کودک توان و دامنه‌ی حركتی خود را بازیابد. پزشک با شما درباره زمان بهبودی کامل و از سرگیری فعالیتهای عادی و روزمره صحبت خواهد کرد.
