فهرست مطالب
پس از بهبودی سوختگی، احتمالاً جای زخم بر روی پوست شما باقی می‌ماند، به خصوص اگر سوختگی درجه دو یا درجه سه باشد. شدت زخمی که مشاهده خواهید کرد به عمق سوختگی و نحوه درمان و مدیریت آن بستگی دارد. اگرچه از بین بردن اسکارهای سوختگی به طور کامل ممکن نیست، اما این بدان معنا نیست که نمی‌توانید آنها را درمان کرده و ظاهر آنها را کاهش دهید. درمان‌های جای زخم سوختگی به طور کلی در چهار دسته اصلی قرار دارد: درمان‌های موضعی بدون نسخه، عمل‌های تخصصی غیر جراحی، لیزر درمانی و جراحی.
درمان مناسب برای شما، از بین گزینه‌های فراوان، تا حد زیادی به پاسخ شما به این سوال بستگی دارد: آیا جای زخم‌های سوختگی شما فقط مشکل زیبایی دارند یا اینکه با انقباضاتی همراه هستند که بر توانایی شما در حرکت دادن عضلات و مفاصل منطقه تأثیر می‌گذارد؟
چه نوع سوختگی قابل درمان است؟
سه نوع اصلی سوختگی وجود دارد که براساس عمق آنها طبقه‌بندی می‌شوند. در واقع میزان عمق، درمان و نتیجه را تعیین می‌کند.
- سوختگی سطحی – شایع‌ترین نوع سوختگی است و معمولاً با حوادث مربوط به آب جوش ایجاد می‌شود. مشخصه آن قرمزی و تاول است. اپیدرم یا لایه خارجی پوست از بین می‌رود. دردناک است اما در طی 10 روز از سمت لایه‌های عمیق‌تر پوست بهبود می‌یابد. درمان تنها برای جلوگیری از عفونت انجام می‌شود تا سوختگی به طور طبیعی بهبود یابد. بعد از بهبودی هیچ زخمی بر روی پوست بیمار باقی نمی‌ماند، فقط تغییرات جزئی در رنگ پوست ایجاد می‌شود.
- سوختگی عمیق پوستی – سوختگی‌های عمیق‌تر به لایه‌های بعدی پوست گسترش می‌یابند. بهبودی از عرق عمیق و غدد چربی شروع می‌شود و تا 3 هفته طول خواهد کشید. اسکار این درجه از سوختگی می‌تواند شدید باشد (هیپرتروفیک یا کلوئید)
- سوختگی با ضخامت کامل – عمیق‌ترین نوع سوختگی است. این نوع سوختگی بدون درد است زیرا انتهای اعصاب از بین می‌روند. اما هیچ سلول زنده‌ای وجود ندارد که بتواند از زیر بهبود یابد. تاول وجود ندارد. سوختگی بسیار آهسته از لبه‌ها بهبود میابد و اسکار بزرگی به جا می‌گذارد یا با پیوند پوست درمان می‌شود.
مشاوره
قبل از هر اقدامی برای درمان اسکارهای ناشی از سوختگی، بسیار مهم است که با پزشک یا جراح خود گزینه‌های درمانی خود را مطرح کنید. این به دلیل این است که هر سوختگی بسته به شرایط خاص خود منحصر به فرد است و درمانی که برای یک فرد مناسب است، ممکن است برای شما مناسب نباشد. بر اساس تشخیص پزشک، برخی از روش‌های درمانی ممکن است ترکیب یا پشت سر هم استفاده شوند.
همچنین مهم است که انتظارات واقع‌بینانه داشته باشید. درمان کامل اسکارهای سوختگی (به جز مواردی که جزئی هستند) بسیار کم‌اندازه است. احیاناً بقایای اسکارهای ناشی از سوختگی می‌توانند باقی بمانند و این ممکن است بر روی اعتماد به نفس شما تأثیرگذار باشد. اگر شما تغییرات ظاهری خود را پذیرفته‌تر کنید، مراجعه به یک روانشناس یا مشاور می‌تواند به شما در بهبود عاطفی و روانی کمک کند.
راه های درمان جای سوختگی
درمان موضعی بدون نسخه
مرطوب‌کنند‌ها و نرم‌کننده‌ها
خارش مداوم یک مشکل رایج در زخم‌های سوختگی است. دلیل این اتفاق این است که سوختگی غدد چربی موجود در ناحیه آسیب‌دیده را مختل کرده یا از بین می‌برد و باعث ایجاد خشکی و خارش پوست می‌شود.
اگرچه هیچ درمانی نمی‌تواند خارش را به طور کامل از بین ببرد، اما تعدادی مرطوب‌کننده و نرم‌کننده وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند. بهترین راهکار این است که از پزشک خود درخواست مشاوره درباره مارک‌های موثر را داشته باشید. اما اگر ترجیح می‌دهید خودتان انتخاب کنید، می‌توانید کرم‌های بدون عطر و بو را جهت جلوگیری از تحریک پوست انتخاب کنید.
در صورتی که زخم سوختگی هنوز تازه است، باید با دقت و به آرامی از مرطوب‌کننده‌ها استفاده کنید. با گذشت زمان و بهبود جای زخم، می‌توانید فشار بیشتری را در هنگام استفاده از مرطوب‌کننده‌ها به کار ببرید تا از تشکیل سفتی و جمود در اسکار جلوگیری نموده و ناحیه را مرن و شل کنید.
ورق‌های ژل سیلیکون
این ورق‌ها قطعات نازک سیلیکون پزشکی هستند که برای کمک به بهبود اسکار بر روی پوست قرار داده می‌شوند. آنها بیش از 30 سال است که در درمان زخم‌های سوختگی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به عنوان یکی از بهترین گزینه‌های غیر جراحی برای جای سوختگی پذیرفته شده‌اند.
ثابت شده است که ژل سیلیکون (چه به شکل ورق و چه به شکل دیگری باشد) به کاهش ضخامت جای سوختگی کمک می‌کند. همچنین باعث کاهش خارش و دردی می‌شود که در محل زخم احساس می‌کنید. برای حداکثر اثربخشی، باید از ورق‌های ژل سیلیکون به مدت حداقل شش تا 12 ماه به طور مداوم بر روی پوست خود استفاده کنید . ورق‌های ژل سیلیکون باید روی زخم‌های شما قرار بگیرند حتی اگر ظاهر زیبایی نداشته باشند.
هنگام استفاده از این روش درمانی، مهم است که پوست خود را تمیز نگه دارید تا از جوش‌های پوستی، تحریکات و عفونت‌ها جلوگیری کنید. خصوصاً اگر در منطقه‌ای با آب و هوای گرم زندگی می‌کنید. همچنین نباید از سیلیکون روی پوست‌های بهبود نیافته یا در ترکیب با پمادهای آنتی‌بیوتیک پوستی استفاده کنید. با اینکه واکنش‌های آلرژیک به ژل سیلیکون نادر است، اگر مشکوک هستید که یکی از این موارد را تجربه کرده‌اید، باید بلافاصله استفاده از آن را متوقف کنید و به دکتر خود مراجعه کنید.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی برای کاهش درد، حساسیت پوست و گاهی اوقات خارش بسیار جدی که معمولاً با اسکارهای سوختگی همراه است، استفاده می‌شود. علاوه بر این، می تواند از ارتفاع و ظاهر جای سوختگی شما بکاهد. از آنجا که این کار با دستکاری بافت اسکار در زیر پوست شما انجام می‌شود، اگر آسیب‌دیدگی سوختگی گسترده باشد، می‌تواند سفتی و محدودیت حرکتی را که احتمالاً تجربه می‌کنید، کاهش دهد. بنابراین، در صورتی که در حرکت آزادانه و روان مناطق آسیب‌دیده مشکل دارید، انجام درست و اصولی ماساژ درمانی موثر خواهد بود.
انواع مختلفی از تکنیک‌های ماساژ درمانی در مراکز سوختگی وجود دارد، از جمله ورز دادن، رول کردن پوست، کشش و ماساژ استروک. پزشک یا کاردرمانگر شما باید به شما آموزش دهد که چگونه و چه زمانی این تکنیک‌ها را در خانه انجام دهید. اگر به کمک احتیاج دارید، ماساژ درمانگرهایی وجود دارند که در زمینه برخورد با اسکارها آموزش دیده و یا با تجربه هستند و می‌توانید از خدمات آنها استفاده کنید.
شما نباید پوست آلوده، کاملاً خوب نشده یا شکننده را ماساژ دهید زیرا این کار می‌تواند مشکل را بدتر کند.
طب فشاری (فشار درمانی)
این روش دهه‌هاست که برای درمان جای سوختگی استفاده می‌شود و معمولاً اولین گزینه درمانی است که در مراکز سوختگی برای هیپرتروفیک (زخم برجسته) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، بیمار از لباس‌های فشرده‌سازی استفاده می‌کند. لباس‌های الاستیکی که به مناطق زخم شما فشار وارد می‌کنند. اگر جای سوختگی روی صورت شما باشد، فشار با استفاده از ماسک‌های شفاف صورت به جای زخم وارد می‌شود. فشار درمانی باید برای مدت 6 تا 12 ماه ادامه داشته باشد تا موثر واقع شود و توصیه می‌شود 23 ساعت در روز لباس فشرده‌سازی را بپوشید.
با اینکه فشار درمانی یک روش برای درمان (و حتی جلوگیری از) جای سوختگی هیپرتروفیک بسیار موثر است، اما در رابطه با این روش درمانی چند مشکل وجود دارد. اولین اینکه پوشیدن لباس‌های فشرده‌سازی بسیار ناخوشایند است و حتی می‌تواند تاول‌هایی بر روی پوست بیمار ایجاد کند، به خصوص اگر در آب و هوای گرم و مرطوب زندگی می‌کنید. دوم، لباس‌ها می‌توانند باعث گرم شدن بیش از حد، خارش و تجزیه زخم شوند. فشار درمانی توسط پزشک شما در بیمارستان انجام می‌شود و پس از آن در خانه ادامه می‌یابد.
توجه به این نکته مهم است که علیرغم فراگیر بودن طب فشاری در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها، بسیاری از تحقیقات پزشکی از تأثیر فشار درمانی پشتیبانی نمی‌کنند.
تزریق استروئید
تزریق استروئید عمدتاً برای درمان جای زخم‌های سوختگی کلوئیدی (زخم‌های برجسته، صاف، ضخیم و گرد که بعضی اوقات از مرز آسیب اصلی سوختگی خارج می‌شوند) استفاده می‌شود. استروئیدها، معمولاً کورتیکواستروئیدها، به این اسکارها تزریق می‌شوند تا نرم و کوچک شوند. همچنین استروئیدهای تزریق شده می‌توانند به کاهش درد و خارش که به طور کلی با اسکارهای سوختگی همراه است کمک کنند. اگرچه تزریق استروئید معمولاً اولین خط درمانی برای جای سوختگی هیپرتروفیک (برجسته) نیست، اما اگر روش‌های درمانی دیگری را امتحان کرده باشید و جواب نگرفته باشید، این روش می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
اگر از این روش درمانی استفاده کنید، ممکن است عوارض جانبی مانند تغییر رنگ پوست و نازک شدن پوست را تجربه کنید. همچنین واکنش‌های آلرژیک به تزریق استروئید، با اینکه بسیار نادر و غیرمعمول هستند، اما باز هم احتمال بروز آنها وجود دارد.
تزریق استروئید در بیمارستان یا کلینیک انجام می‌شود و نباید سعی کنید این کار را برای خود در خانه انجام دهید.
لیزر درمانی
از لیزر درمانی برای رفع گرفتگی، ناراحتی و درد ناشی از جای سوختگی و همچنین صاف کردن و کاهش قرمزی آنها استفاده می‌شود. انواع مختلفی از لیزر درمانی برای درمان جای سوختگی وجود دارد. اصلی‌ترین آنها لیزر رنگی، لیزر فرکشنال (کاهنده و غیرکاهنده)، لیزر CO2 و لیزر سوئیچ است. اگر به لیزر درمانی برای درمان جای سوختگی خود فکر می‌کنید، مهم است که با پزشک و جراح لیزر خود مشورت کنید.
قبل و بعد از لیزر درمانی، باید در مورد محافظت در برابر آفتاب بسیار کوشا باشید. پیروی از دستورالعمل‌های پس از لیزر که جراح یا متخصص پوست برای مراقبت از محل درمان شده به شما ارائه می‌دهند نیز ضروری است.
با لیزر درمانی، ممکن است به بیش از یک جلسه درمان نیاز داشته باشید و همچنین ممکن است چندین هفته طول بکشد تا بتوانید نتایج مثبت درمان را مشاهده کنید. عوارض جانبی رایج لیزر درمانی شامل قرمزی، تورم، هایپرپیگمنتیشن، خارش و ایجاد جای زخم جدید است. با این حال، نظر بسیاری از مطالعات و آزمایشات بالینی این است که استفاده از لیزر درمانی برای درمان جای سوختگی به اندازه کافی ایمن است و مزایای آن بیشتر از خطرات احتمالی است.
درمان‌های جراحی
برخی از اسکارهای سوختگی به اندازه‌ای جدی هستند که ممکن است برای درمان آنها نیاز به جراحی داشته باشید. به طور معمول، با این نوع اسکارهای شدید، مناطق زیادی از پوست آسیب دیده و از بین می‌روند. در نتیجه کنتراکتور ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر، پوست در این ناحیه سفت است و دامنه حرکتی شما را محدود می‌کند.
اکثر جراحی‌هایی که روی جای سوختگی انجام می‌شود، در درجه اول برای مقابله با انقباضات و بهبود دامنه حرکت است. برای این کار ممکن است گاهی اوقات حذف بافت اسکار که در زیر پوست ایجاد شده است، ضروری باشد. انواع جراحی‌هایی که برای درمان جای سوختگی استفاده می‌شود شامل موارد زیر است.
پیوند پوست
در این روش، یک تکه نازک از قسمت طبیعی بدن (معمولاً باسن یا ران داخلی) گرفته شده و برای جایگزینی پوست زخم شده استفاده می‌شود. دراین نوع جراحی، ممکن است با نتایج زیبایی ناخوشایندی، از جمله جای زخم (اگرچه از نظر زیبایی بهتر از قبل خواهد بود)، بی‌نظمی بافت پوست یا تغییر رنگ مواجه شوید.
فلپ پوست
این روش بسیار شبیه پیوند پوست است، با این تفاوت عمده که پوست گرفته شده از قسمت سالم بدن خونرسانی خاص خود را دارد. این بدان معناست که رگ‌های خونی، چربی و عضلات نیز همراه با تکه پوست برداشته می‌شوند. این روش معمولاً زمانی انجام می‌شود که خون رسانی به پوست زخمی آسیب دیده باشد.
Z پلاستی
این روش جراحی شامل ایجاد یک برش Z شکل در جای سوختگی شما است. این روش تعداد انقباضات را کاهش می‌دهد، در نتیجه انعطاف‌پذیری افزایش و سفتی کاهش می‌یابد. همچنین ظاهر اسکارها را به حداقل می‌رساند و می‌تواند برای تغییر موقعیت جای زخم‌های شما مورد استفاده قرار گیرد تا کمتر قابل توجه باشد و با چین و چروک‌های طبیعی در مناطق پوست اطراف آن بهتر ترکیب شود.
گسترش بافت
این عمل جراحی یک تکنیک جدید است که معمولاً علاوه بر جراحی فلپ، هنگام برداشتن اسکارهای سوختگی به طور جزئی یا به طور کامل، مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک وسیله شبیه بادکنک به نام اکسپندر بافت، در زیر قسمت سالم پوست شما در نزدیکی بافت اسکار قرار داده می‌شود. اکسپندر به طور مداوم با محلول نمکی پر می‌شود و با گذشت زمان، پوست طبیعی که اکسپندر در زیر آن قرار داده شده است کشیده می‌شود.
هنگامی که جراح تشخیص داد پوست به اندازه کافی کشیده شده است، اسکار برداشته می‌شود و از پوست کشیده شده برای پوشاندن دهانه زخم استفاده می‌شود.
درم ابریژن
این روش جراحی شامل سنباده زدن و تراشیدن لایه بالایی زخم‌های سوختگی شما به منظور صاف کردن و بهبود ظاهر آنها است.
پیوند چربی
اگر جای سوختگی شما ناهموار و در بعضی نقاط فرو رفته باشد، می‌توان از این روش جراحی استفاده کرد. این کار شامل پیوند چربی از یک قسمت سالم بدن شما به مناطق زخمی و تو رفته است که برای بالا بردن سطح اسکارها و صاف جلوه دادن آنها انجام می‌شود.
انتظارات بعد از جراحی
با اینکه نتایج و اثرات درمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما چند مورد وجود دارد که باید پس از جراحی برای جای سوختگی خود انتظار داشته باشید:
- شما باید انتظار داشته باشید که پزشک یا جراح دستورالعمل‌های دقیق مراقبت از محل را به شما ارائه دهد. برای جلوگیری از عوارض پس از جراحی، بسیار مهم است که به این دستورالعمل‌ها پایبند باشید.
- باید بدانید که برخی از این جراحی‌ها ممکن است درد داشته باشند، به ویژه پس از بین رفتن اثر ماده بیهوشی که به شما تزریق شده است. تورم و قرمزی ناحیه اسکار و اطراف آن نیز یک اتفاق معمول است.
- جراحی‌های مختلف خطرات و عوارض جانبی ویژه خود را به همراه دارند. قبل از عمل باید درباره همه این موارد با جراح یا پزشک خود صحبت کنید.
بسیاری از پزشکان دوست دارند ماه‌ها یا حتی سال‌ها قبل از انجام جراحی اسکار سوختگی صبر کنند تا بدن شما بتواند به طور کامل و صحیح بهبود یابد. در هر صورت، تعیین وقت مناسب برای شما به عهده پزشک شما است.
