همه افراد دوست دارند که پوستی سالم، جوان، شاداب و بدون چین و چروک داشته باشند. با بالا رفتن سن، بدن کلاژن کمتری تولید میکند. کلاژن پروتئینی است که در ایجاد الاستیسیته و انسجام پوست نقش دارد. با گذر زمان و کاهش تولید کلاژن روی صورت تعداد چین و چروک و خطوط ناخوشایند به وجود می‌آید. کلاژن در پوست افراد جوان بالغ بر ۷۰ درصد از لایه روی پوست را به خود اختصاص میدهد. کلاژن باعث میشود پوست سالم و لطیف به نظر برسد. با بالا رفتن سن و کند شدن روند تولید کلاژن و سایر ترکیبات بدن، پوست شروع به نازک شدن خواهد کرد. روشهای درمانی مختلف، محصولات مراقبت از پوست و مصرف برخی مواد غذایی و انتخاب سبک زندگی سالم به افزایش تولید کلاژن و جوان سازی صورت کمک می‌کنند.
اما قبل از استفاده از هر روش حتما با پزشک مشورت کنید تا بهترین روش براساس شرایط پوست شما انتخاب شود.
کلاژن چیست؟
کلاژن به یک پروتئین بلند و فیبروزی گفته میشود که در پوست، تاندون، استخوان، عروق خونی، عضلات، چشم و حتی دندان‌ها یافت میشود. میتوانید برای درک بهتر میتوانید کلاژن را تحت عنوان یک پروتئین کابل مانند یا چسب مانند تصور کنید که وظیفه ایجاد پایداری و ثبات در بافت‌های همبند را بر عهده دارد. ظاهر و حیات پوست به وجود کلاژن بستگی دارد تا استحکام، انسجام، الاستیسیته و رطوبت مورد نیاز خود را حفظ کند. از آنجا که کلاژن نقش مهمی را در مراقبت از خارجی ترین لایه پوست که تحت عنوان بافت محافظ پوست شناخته میشود، ایفا میکند بالا بودن سطح تولید کلاژن به پوست کمک میکند و وظیفه خود را درست انجام دهد و از جذب سموم خطرناک، پاتوژن‌ها یا سایر ترکیبات ناخواسته توسط بدن پیشگیری گردد.
چه عواملی باعث از بین رفتن کلاژن میشوند؟
عوامل متعددی در کاهش سطح کلاژن و تخریب آن نقش دارند به عنوان مثال افزایش سطح قند خون، احتمال تشکیل ترکیبات از بین برنده کلاژن از قبیل محصولات نهایی گلیکاسیون پیشرفته راه افزایش میدهند به این ترتیب افرادی که قصد دارند به حفظ سلامت پوست خود بپردازند باید میزان مصرف خوراکی‌های شیرین را کاهش بدهند و سبک زندگی سالمی را دنبال کنند. تحقیقات اخیر نشان داده است که پپتیدهای کلاژن به طور طبیعی احتمال تشکیل محصولات نهایی گلیکاسیون پیشرفته را محدود می‌کنند. این امر بر تاثیرات کلاژن در محافظت از پوست و حفظ سلامت آن دلالت دارد.
سمومی که ناشی از مصرف برخی مواد غذایی، آلودگی هوا، آب و حتی سموم داخلی بدن – مانند باکتری‌های مضر موجود در دستگاه گوارش – می‌توانند وارد جریان خون شده و در نهایت به پوست بروند، می‌توانند به پوست آسیب برسانند. وقتی این سموم به پوست منتقل میشوند، ممکن است واکنشی در سیستم ایمنی بدن ایجاد شود و در نتیجه سلول‌های سیستم ایمنی برای ترمیم آسیب، ترکیبات کلاژن را آزاد کنند.
عوامل خارجی که باعث تخریب کلاژن میشوند، شامل قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش خورشید، آلودگی محیطی و برخی از میکروارگانیسم‌ها که به پوست آسیب می‌رسانند، می‌باشند. برای حفاظت از پوست در برابر این عوامل خارجی، استفاده از آنتی‌اکسیدان‌های موضعی مانند ویتامین E و C، تصفیه کننده هوا و کرم‌های ضد آفتاب مناسب توصیه میشود. خوشبختانه، تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی مواد مغذی، علاوه بر جلوگیری از کاهش سطح کلاژن، نقش مهمی در حفاظت از آن نیز دارند.
روشهای کلاژن سازی پوست
رعایت نکاتی که در بخش زیر به آنها اشاره می‌‌کنیم و ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی بر تولید کلاژن توسط پوست و حفظ انعطاف پذیری و خاصیت الاستیسیته آن تاثیرات مهمی خواهد داشت. خاطرات زیر را برای افزایش تولید کلاژن فراموش نکنید.
تغییر سبک زندگی
سبک زندگی خاص هر فرد تاثیرات شگرفی را بر سلامت پوست او می‌‌گذارد و باعث میشود پوست سالم یا ضعیف به نظر برسد. فاکتورهایی که باعث کاهش سطح کلاژن میشوند عبارتند از:
- آلودگی هوا
- سیگار کشیدن
- پرتوهای فرابنفش خورشید
- استرس مداوم
- مصرف بیش از حد کافئین
این فاکتورها باعث تولید رادیکال‌های آزاد در پوست و تخریب رشته‌های کلاژن خواهند شد در نتیجه کلاژن شروع به از بین رفتن میکند و پوست، چروکیده و افتاده به نظر خواهد رسید. در دوران جوانی بدن به مبارزه با این فاکتورها می‌پردازد و به طور منظم به تولید کلاژن خواهد پرداخت تا پوست سالم و جوان به نظر برسد اما در سن ۳۵ سالگی به علت کاهش فعالیت سلول‌های تولید کننده کلاژن میزان ذخایر کلاژن کاهش خواهد یافت.
انجام دادن حرکات تکراری از قبیل اخم کردن یا لوچ کردن چشم باعث به وجود آمدن خطوط و چین و چروک روی صورت خواهد شد و از آنجایی که پوست فاقد توانایی لازم برای تولید کلاژن و پرکردن این خطوط است، چروک ایجاد شده دائمی خواهد شد. خوشبختانه تغییر سبک زندگی می‌‌تواند تا مدت طولانی پوست را وادار به تولید کلاژن نماید به عنوان مثال شما میتوانید با قطع مصرف قهوه در اوایل صبح به بهبود سلامت خود کمک کنید.
مصرف مواد غذایی سالم
هنگامی که شما پروتئین می‌خورید بدن تان آن را به آمینو اسید تبدیل میکند این امر باعث میشود که بدن بتواند به جذب مواد مغذی مورد نیاز خود از قبیل اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین آ بپردازد. برای آن که این مواد مغذی را به بدن خود برسانید باید به مصرف مواد خوراکی زیر پردازید:
- ماهی تن
- ماهی سالمون
- ماهی ساردین
- ماهی ماکرل
- ماهی هرینگ
- دانه چیا
- تخم کتان
- گردو
- جگر
- روغن کبد ماهی کاد
این پروتئین‌ها می‌توانند به بدن برای تولید کلاژن بیشتر کمک کنند. شما همچنین میتوانید از سبزیجات و میوه‌های غنی از آنتی اکسیدان را به رژیم خود اضافه کنید تا از کاهش سطح کلاژن پیشگیری گردد. برخی از انواع میوه و سبزیجات که در افزایش تولید کلاژن نقش دارند عبارتند از:
- فلفل دلمه
- انواع توت از قبیل توت سیاه، بلوبری، تمشک
- میوه‌های گرمسیری از قبیل انبه، آناناس، کیوی و گواوا
- حبوبات
- سبزیجات برگ سبز از قبیل اسفناج، چغندر برگی و کلم پیچ
مرکبات از قبیل لیمو شیرین، لیمو ترش، پرتقال و گریپ فروت
شما میتوانید سیر، حبوبات، سفیده تخم مرغ و آب گوشت را با هم ترکیب نمایید و به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این غذاهای ترکیبی باعث میشود که بدن به طور طبیعی به افزایش تولید کلاژن بپردازد و شما شاهد درخشندگی و سلامت بیشتر پوست خود باشید.
مصرف نکردن خوراکی‌های ناسالم
قطع مصرف برخی از مواد غذایی به بهبود سلامت پوست کمک خواهد کرد به عنوان مثال شما باید به میزان مصرف کربوهیدرات و قند موجود در رژیم غذایی خود دقت کنید زیرا این مواد خوراکی باعث ایجاد التهاب و آسیب دیدگی کلاژن پوست خواهند شد. در عوض سعی کنید از سبزیجات و میوه‌هایی که غنی از مواد معدنی هستند و همچنین غذاهای گیاهی و حیوانی غنی از پروتئین استفاده نمایید.
مصرف مواد مغذی بیشتر
سایر مواد مغذی که می‌توانند به افزایش سطح تولید کلاژن توسط سلول‌های پوست کمک کننده عبارتند از ویتامین سی، مس و روی.
استفاده از کرم ضد آفتاب
قرار گرفتن بیش از حد در معرض پرتوهای فرابنفش خورشید باعث آسیب رساندن به پوست و کاهش تولید کلاژن خواهد شد. در صورتی که شما طی مدت دو روز بیش از دو ساعت در معرض نور آفتاب قرار بگیرید آنزیم‌های تحلیل برنده کلاژن فعال خواهند شد. استفاده منظم از کرم ضد آفتاب باعث میشود که شما ضمن محافظت از پوست خود از کاهش کلاژن پیشگیری نمایید. بهتر است از کرم ضد آفتاب با عیار حفاظتی ۳۰ یا بالاتر استفاده کنید. اگر شما خیلی عرق می‌کنید یا بیش از چند ساعت از منزل خارج می‌شوید باید در فواصل زمانی منظم دوباره کرم ضد آفتاب خود را تمدید نمایید.
استفاده از ترکیبات تولید کننده کلاژن
پوست برای کاهش التهاب و خنثی کردن رادیکال‌های آزاد خطرناک به آنتی اکسیدان نیاز دارد. آنتی اکسیدان باعث میشود که ضمن محافظت از کلاژن موجود در پوست سطح تولید آن توسط سلول‌های پوستی را افزایش دهد. شما میتوانید از ترکیبات سازنده کلاژن برای بهبود کیفیت پوست خود استفاده کنید.
استفاده از مشتقات ویتامین آ
برخی از محصولات آب رسان پوستی از قبیل مشتقات ویتامین آ باعث افزایش تولید سطح پروکلاژن میشوند. مصرف محصولات حاوی رتینول و رتینوئیک اسید سلول‌های بدن را وادار می‌کنند به تولید کلاژن بیشتر بپردازند. این ترکیبات همچنین به حفظ کلاژن موجود در آن پوست کمک خواهد کرد. برخی از افراد متوجه شده اند که این ترکیبات باعث التهاب پوست میشوند. اگر شما از محصولات حاوی رتینول استفاده می‌کنید فقط به اندازه یک نخود از آن را روی صورت خود بمالید.
استفاده از ژل آلوئه ورا
تعداد زیادی از افراد پس از آنکه دچار آفتاب سوختگی شدند از ژل آلوئه ورا برای بهبود پوست خود استفاده می‌کنند. استفاده از این ژل برای بهبود راش پوستی نیز مفید است. شما همچنین میتوانید ژل آلوئه ورا را به صورت خوراکی نیز مصرف کنید.
برخی از خواص آلوئه ورا به شرح زیر می‌باشد:
- تحریک فرایند رشد سلول‌های خاص
- افزایش میزان تولید کلاژن و هیالورونیک اسید
- کاهش ظاهر چروک و خطوط صورت
همچنین می‌توان از ژل آلوئه ورا به صورت یک کرم موضعی یا مکمل خوراکی استفاده کرد.
استفاده از ویتامین سی
بدن نمی‌تواند به تنهایی به تولید ویتامین سی بپردازد به همین دلیل باید این ویتامین را از طریق انواع میوه‌ها و سبزیجات برگ سبز در اختیار آن قرار داد. این ویتامین نقش مهمی را در محافظت از پوست و تولید کلاژن بیشتر ایفا میکند. با اضافه کردن این ویتامین به رژیم غذایی خود میتوانید ضمن محافظت از کلاژن موجود، بدن را وادار به افزایش تولید آن نمایید. تعداد زیادی از محصولات مراقبت از پوست حاوی این ویتامین هستند.
برخی از منابعی که سرشار از ویتامین سی هستند به شرح زیر می‌باشند:
- کلم بروکلی
- توت فرنگی
- پاپایا
- انواع مرکبات از قبیل پرتقال و لیمو شیرین و گریپ فروت
- سبزیجات برگ سبز از قبیل کلم پیچ و اسفناج
در صورتی که این ویتامین در رژیم غذایی شما جایی ندارد بهتر است هر چه سریع تر به فکر اصلاح رژیم خود باشید و ویتامین سی مورد نیاز بدن را در اختیار آن قرار دهید.
هیالورونیک اسید
طبق تحقیقات انجام شده، هیالورونیک اسید باعث افزایش تولید کلاژن طبیعی توسط بدن خواهد شد. هیالورونیک اسید به عنوان یک ترکیب مهم برای تولید کلاژن به افزایش الاستیسیته پوست کمک خواهد کرد. اگر چه هیالورونیک اسید به صورت مکمل در دسترس قرار دارد میتوانید آن را از طریق برخی مواد غذایی سرشار از آمینو اسید به بدن خود برسانید. برخی از این مواد غذایی عبارتند از انواع حبوبات، سویا و سبزیجات ریشه ای.
پپتیدها و فاکتورهای رشد
پپتیدها پیام رسان‌های موجود در بدن هستند که به سلول‌ها دستور میدهند سطح تولید کلاژن را افزایش دهند. از سوی دیگر فاکتورهای رشد سلول‌های بنیادین و فیبروبلاست‌های بدن را تحریک می‌کنند که این فرآیند باعث تولید کلاژن و سلول‌های جدید خواهد شد. پپتیدها و فاکتورهای رشد در مقایسه با ویتامین آ، کمتر باعث التهاب پوست خواهند شد. با این حال شما باید به مدت طولانی تر از این محصولات استفاده کنید تا شاهد تاثیرات حاصل از آنها باشید. شما باید رتینوئیدها را در هنگام شب استفاده کنید و پپتیدها و فاکتورهای رشد را اوایل صبح مصرف کنید تا برنامه مراقبت از پوست شما متعادل گردد.
آنتی اکسیدان‌ها
آنتی اکسیدان‌ها از بدن در برابر رادیکال‌های آزاد که باعث آسیب رساندن به پوست و خود بدن میشوند محافظت می‌کنند. اگرچه همه آنتی اکسیدان‌ها سطح تولید کلاژن را افزایش نمی‌‌دهند برخی از آنها از کلاژن موجود درون پوست محافظت می‌کنند. برخی از منابعی که سرشار از آنتی اکسیدان هستند به شرح زیر می‌باشند:
- چای سبز
- دارچین
- بلوبری
- عصاره قهوه
- یربا مت
- عصاره شیرین بیان
- روغن‌های ضروری ریحان، پونه کوهی و آویشن
- عصاره انار
رتینول نیز یک آنتی اکسیدان است که باعث افزایش تولید کلاژن توسط بدن خواهد شد. رتینول علاوه بر افزایش طول عمر کلاژن از فعالیت آنزیم‌هایی که به تخریب کلاژن می‌‌پردازند پیشگیری میکند. به عبارت دیگر رتینول برای حفظ کلاژن موجود درون پوست و افزایش روند تولید آن ضروری است.
عوض کردن محصولات مراقبت از پوست
پس از آن که با ترکیبات ضروری و مورد نیاز بدن و پوست خود آشنا شدید باید آنها را به برنامه روزانه مراقبت از پوست تان اضافه نمایید. محصولاتی که تهیه می‌کنید باید حاوی ترکیبات زیر باشند:
- آنزیم‌های ترمیم کننده دی ان آ
- انواع پپتیدها
- انواع آنتی اکسیدان‌ها
به جای آن چه به دنبال خریدن محصولاتی باشید که به شما نوید تولید کلاژن را میدهند بهتر است از ترکیباتی که در قسمت بالا به آنها اشاره کردیم و باعث تحریک تولید کلاژن میشوند استفاده نمایید. محصولاتی را تهیه کنید که بدون آسیب رساندن به پوست به شما برای جبران کاهش سطح کلاژن کمک می‌کنند.
مراقبت تخصصی از پوست
روشهای درمانی تخصصی متعددی برای مراقبت از پوست و افزایش ذخایر کلاژن وجود دارد. برخی از پزشکان انجام روش‌هایی از قبیل پیلینگ شیمیایی و لیزر درمانی را به بیماران خود توصیه می‌کنند. اولتراسوند تراپی و رادیوفرکانسی از وسایل مبتنی بر انرژی هستند که به تولید کلاژن درون پوست کمک می‌کنند. حتی میکرونیدلینگ و تزریق پلاسمای غنی از پلاکت باعث افزایش تولید کلاژن پوست خواهند شد. بهتر است بدانید که پس از انجام این روشهای درمانی شما به زمان لازم برای بهبود پوست نیاز خواهید داشت.
لیزر درمانی
لیزر درمانی روشی است که به صورت ایمن و بدون ایجاد هیچ گونه خطری سطح تولید کلاژن را افزایش میدهد. این روش با افزایش کلاژن به بهبود چروک صورت و انعطاف پذیری پوست خواهد پرداخت. لیزر درمانی هیچ گونه عارضه جانبی خاصی ندارد.
میکرونیدلینگ
میکرونیدلینگ که تحت عنوان روش القای کلاژن نیز شناخته میشود به بهبود ظاهر چروک صورت، بافت اسکار حاصل از آکنه، افزایش سفتی پوست و رفع جای ترک و لکه‌های قهوه ای کمک میکند و این فرایند با تحریک بدن برای ترمیم خود انجام خواهد شد. میکرونیدلینگ دستگاهی است که در قسمت سر آن تعدادی سوزن بسیار کوچک و تیز وجود دارد چه به صورت همزمان صدها سوراخ کوچک را در پوست به وجود می‌‌آورند. به این ترتیب پوست را تحریک میکند به تولید فاکتورهای رشد و سیتوکین‌ها و کلاژن و الاستین بیشتر بپردازد و پوست صورت جوان تر به نظر برسد.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت
پلاسمای غنی از پلاکت یک روش درمانی دیگر است که از نمونه خون بیمار تهیه میشود. برای انجام این روش پزشک اقدام به تهیه نمونه خون میکند و پس از انجام مراحل لازم آن را درون دستگاه سانتریفیوژ قرار میدهد تا تحت سرعت و شرایط خاص خون و مشتقات خونی از یکدیگر جدا شوند. پس از این مرحله پلاسمای غنی از پلاکت به همراه سلول‌های بنیادین و فاکتورهای رشد به پوست تزریق میشوند تا علاوه بر افزایش تولید کلاژن و الاستین به جوان سازی پوست نیز کمک کنند.
پیلینگ شیمیایی
در این روش درمانی از اسید برای از بین بردن لایه فوقانی پوست یا لایه‌های آن استفاده خواهد شد. هدف از انجام این روش کاهش جای چروک و خطوط ریز صورت و یکنواخت کردن حجم پوست است. همچنین از پیلینگ شیمیایی برای بهبود جای جوش، درمان انواع خاصی از آکنه، کاهش لکه‌های حاصل از بالا رفتن سن، خطوط تیره پوستی و مواردی از این قبیل استفاده میشود.
